“การระงับปวดมะเร็ง: แบบใช้ยา vs แบบไม่ใช้ยา”
ในการต่อสู้กับมะเร็ง การจัดการกับความเจ็บปวดทั้งจากโรคและการรักษา ถือเป็นขั้นตอนที่สำคัญมากขั้นตอนหนึ่งในการรักษาผู้ป่วยมะเร็ง ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ทางการแพทย์ได้มีการหาแนวทางในการใช้ยาเพื่อรักษากับความเจ็บปวดจากมะเร็งให้ได้ประสิทธิภาพมากที่สุด แต่ในขณะเดียวกันก็มีการพัฒนาแนวทางในการรักษาแบบไม่ต้องใช้ยาเพื่อใช้รักษาควบคู่กัน เนื่องจากการใช้ยามีผลระงับปวดได้ก็จริง แต่ก็มีผลข้างเคียงต่อตัวผู้ป่วยอยู่มากอีกด้วย
“การใช้ยา” เพื่อระงับปวดมะเร็ง
หลักในการใช้ยาเพื่อระงับปวดมะเร็ง สามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ประเภท ตามหลักการขององค์กรอนามัยโลก (World Health Organization: WHO) ซึ่งลำดับการใช้ยาจะพิจารณาโดยดูจากความรุนแรงของอาการปวดที่ผู้ป่วยต้องเจออยู่
Numerical rating scale หรือการวัดระดับความปวดของผู้ป่วยซึ่งเป็นการถามผู้ป่วยว่ามีอาการป่วยอยู่ในระดับใด โดยให้ค่าตั้งแต่ 0-10 เรียงจาก 0 คือ ไม่มีอาการปวดเลย และ 10 คือ อาการปวดแบบรุนแรงมาก เป็นวิธีการประเมินความปวดที่ใช้บ่อยที่สุด แต่จะมีข้อยกเว้นในกรณีที่ผู้ป่วยไม่สามารถสื่อสารได้ และจะต้องหาวิธีอื่น ๆ ที่ไม่ใช้การสื่อสารมาประเมินแทน
- ยากลุ่ม Non-opioids: ใช้สำหรับอาการปวดเล็กน้อยที่เกี่ยวข้องกับมะเร็ง (0-3 คะแนน) ซึ่งยาในกลุ่ม non-opioids นี้ จะได้แก่ ยาพาราเซตามอล หรือยาแก้อักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs)
- ยากลุ่ม Weak Opioids: ใช้สำหรับอาการปวดระดับปานกลาง (4-6 คะแนน) หรือพิจารณาใช้ยากลุ่มนี้หลังจากที่ใช้ยากลุ่ม non-opiods แต่ยังมีอาการปวดอยู่หรือปวดเพิ่มขึ้น ยาในกลุ่มนี้ได้แก่ โคเดอีน หรือทรามาดอล ซึ่งสามารถจะใช้ร่วมกันหรือใช้ทดแทนยาในกลุ่ม non-opioids ก็ได้
- ยากลุ่ม Strong Opioids: ใช้สำหรับอาการปวดในระดับรุนแรงมาก (7-10 คะแนน) ซึ่งได้แก่ มอร์ฟีน เฟนทานิล หรือออกซีโคโดน เป็นต้น
ส่วนยากลุ่ม adjuvant analgesic หรือยาแก้ปวดแบบเสริม รวมถึงยาเสริมอื่น ๆ อย่างยาแก้ซึมเศร้า (antidepressants) หรือยาต้านชัก (anticonvulsants) เป็นยากลุ่มที่สามารถให้เพิ่มเติมได้เพื่อประสิทธิภาพในการรักษาสูงสุด โดยเฉพาะการรักษาอาการปวดที่เกี่ยวข้องกับเส้นประสาท
และถึงแม้ว่าการใช้ยาทั้งหมดนี้จะให้ผลลัพธ์ในการระงับปวดได้เป็นอย่างดี แต่ก็มีผลข้างเคียงอยู่มากเช่นกัน เช่น อาการท้องผูก คลื่นไส้ ปวดศีรษะ คอแห้ง สับสน และง่วงซึม การใช้ยาเพื่อระงับปวดมะเร็งจึงจำเป็นจะต้องอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของแพทย์,ผู้เชี่ยวชาญอย่างใกล้ชิด หรือ ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุลาดพร้าว
การระงับปวดมะเร็งโดย “ไม่ใช้ยา”
การระงับปวดมะเร็งโดยไม่ใช้ยาหรือการใช้การแพทย์ทางเลือก เป็นอีกหนึ่งแนวทางการรักษาอาการปวดมะเร็งที่สามารถช่วยผู้ป่วยมะเร็งได้ และยังมีผลดี คือ ไม่ต้องกังวลกับผลข้างเคียงที่อาจจะเกิดขึ้นเหมือนกับการรักษาโดยการใช้ยา ซึ่งการรักษาโดยไม่ใช้ยาในการระงับปวดนี้สามารถใช้รักษาเดี่ยว ๆ หรือใช้ควบคู่กับการใช้ยาแก้ปวดก็ได้เช่นกัน ซึ่งการรักษาอาการปวดสำหรับผู้ป่วยมะเร็งมีอยู่หลากหลายวิธี อาทิเช่น
- การทำกายภาพบำบัดหรือออกกำลังกาย:
การออกกำลังกายหรือกายภาพบำบัดเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพในการบรรเทาอาการปวดมะเร็ง การออกกำลังกายช่วยให้ร่างกายผลิตสารเอ็นดอร์ฟินส์ที่ช่วยลดความเจ็บปวด การได้รับการดูแลโดยแพทย์หรือนักกายภาพบำบัดที่เชี่ยวชาญเป็นสิ่งสำคัญ เพราะพวกเขาสามารถแนะนำท่าทางและวิธีการออกกำลังกายที่เหมาะสมและปลอดภัย เช่นเดียวกับการใช้การนวดอ่อนโยนเพื่อลดอาการตึงเกร็งของกล้ามเนื้อได้อีกด้วย.
- การกระตุ้นกล้ามเนื้อด้วยกระแสไฟฟ้า (trans-cutaneous electrical nerve stimulation: TENS)
เป็นการใช้สัญญาณไฟฟ้าที่มีความเข้มต่ำผ่านผิวหนังเพื่อกระตุ้นเส้นประสาทและลดอาการปวด มีความเหมาะสมในการรักษาอาการปวดจากมะเร็งหรือไม่ ต้องได้รับคำแนะนำจากทีมที่ดูแลประคับประคองหรือแพทย์ผู้เชี่ยวชาญในการระงับปวดและดูแลผู้ป่วยมะเร็งเพื่อการใช้งานที่ปลอดภัยและเหมาะสม.
นอกจากนี้การใช้ TENS มักจะนำมาใช้รักษาอาการเจ็บปวดเรื้อรัง เช่น โรคข้อเข่าเสื่อม ปวดหลัง และปวดประสาท รวมถึงอาการเจ็บปวดที่เกิดขึ้นจากการบาดเจ็บหรือการผ่าตัด การรักษาด้วย TENS เป็นเทคนิคที่ปลอดภัยและไม่เจ็บปวด และสามารถนำมาใช้ร่วมกับเทคนิคการจัดการกับอาการปวดอื่นๆ เช่น การใช้ยาและกายภาพบำบัดได้อีกด้วย
- การแพทย์ทางเลือกอื่น ๆ
- การฝังเข็ม
- การนวดกดจุดรักษา
- การทำสมาธิ (Meditation)
- การทำสติบำบัด (Mindfulness therapy)
- และอื่น ๆ
การรักษาระงับปวดมะเร็งต้องให้คำแนะนำและดูแลโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญอย่างใกล้ชิด การซักประวัติและตรวจร่างกายเบื้องต้นทุกครั้งเป็นสิ่งสำคัญเพื่อประเมินอาการและปัจจัยอื่นๆ ก่อนการรักษา การวางแผนรักษาจะต้องถูกต้องเช่นการหลีกเลี่ยงการนวดบริเวณที่ได้รับรังสีในช่วงแรกหรือการระมัดระวังในการนวดบริเวณที่มีก้อนมะเร็ง เพื่อป้องกันการแพร่กระจาย เป็นต้น.
