9 ข้อควรทำในการดูแลผู้ป่วยหลังผ่าตัด

1. ตรวจประเมินสัญญาณชีพ

แน่นอนว่าการดูแลผู้ป่วยหลังผ่าตัดควรมีการตวรจดูค่าต่าง ๆ ของร่างกายอยู่เสมอ ได้แก่ ตรวจวัดความดัน การหายใจ และการเต้นของชีพจร การดูแลผู้ป่วยหลังผ่าตัดควรควบคุมอุณหภูมิร่างกายของผู้ป่วยให้อยู่ในระดับปกติ ไม่ให้ต่ำจนเกินไปด้วยการห่มผ้าห่ม เพราะอุณหภูมิร่างกายที่ต่ำเกินไปจะทำให้ผู้ป่วยมีอาการหนาวสั่น ทำให้ออกซิเจนไปเลี้ยงอวัยวะต่าง ๆ ลดลง

จัดท่าทางการนอนบนเตียงให้เหมาะสมตามโรคของคนไข้ ตรวจประเมินค่าความอิ่มตัวของออกซิเจนในเลือดโดยใช้เครื่องวัดที่ปลายนิ้ว ในกรณีที่เป็นผู้ป่วยทั่วไปควรมีค่าไม่ต่ำกว่า 95 %  ผู้ป่วยบางรายจำเป็นต้องได้รับการดูดเสมหะเพื่อป้องกันการอุดกั้นทางเดินหายใจ

2. เฝ้าระวังอาการผิดปกติหลังผ่าตัด

ความสะอาดคือสิ่งสำคัญสำหรับการดูแลผู้ป่วยหลังผ่าตัด ดังนั้นผู้ดูแลจึงควรดูแลแผลผ่าตัดอยู่เสมอ ตรวจสอบอาการผิดปกติของร่างกายหลังการผ่าตัด สังเกตสัญญาณของการติดเชื้อ เช่น รอยแดง บวม หรือเจ็บปวด นอกจากนี้ ให้สังเกตสัญญาณของการมีเลือดออก เช่น เลือดบนผ้าปิดแผล หรือมีเลือดในปัสสาวะหรืออุจจาระของผู้ป่วย หากสังเกตเห็นอาการเหล่านี้ ให้ติดต่อแพทย์ของผู้ป่วยทันที

3. ปรับการทำกิจวัตรประจำวัน

ช่วยเหลือผู้ป่วยในการทำกิจวัตรประจำวันพื้นฐาน เพราะหลังการผ่าตัดผู้ป่วยอาจไม่สามารถทำกิจกรรมต่าง ๆ ที่เคยทำได้ ผู้ป่วยอาจต้องการความช่วยเหลือในการอาบน้ำ แต่งตัว รับประทานอาหาร และการใช้ห้องน้ำ การดูแลผู้ป่วยหลังผ่าตัดจึงหมายรวมถึง การมีผู้ดูแลคอยช่วย ปรับวิธีการทำกิจวัตรประจำวันให้เหมาะสม และสอดคล้องกับผู้ป่วย

4. ฟื้นฟูเร็ว ฟื้นตัวไว

ใครว่าหลังผ่าตัดแล้วควรอยู่นิ่งๆ นั่นไม่ใช้สิ่งที่ควรทำอย่างยิ่ง วิธีการดูแลผู้ป่วยหลังผ่าตัดอีกหนึ่งสิ่งสำคัญ คือ ควรกระตุ้นให้เคลื่อนไหว ในผู้ป่วยที่ยังต้องนอนอยู่บนเตียง ควรได้รับการพลิกตะแคงตัวทุก 2 ชั่วโมง เพื่อป้องกันการเกิดแผลกดทับ ป้องกันการเกิดปอดแฟบ ปอดอักเสบ และการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน รวมถึงกระตุ้นการเคลื่อนไหวของลำไส้

หากเริ่มเคลื่นไหวได้มากขึ้นควรใช้การฟื้นฟูทางกายภาพบำบัด เพื่อให้ผู้ป่วยตื่นตัวอยู่เสมอ เพราะผู้ป่วยหลังผ่าตัดควรเคลื่อนไหวร่างกาย การเคลื่อนไหวจะช่วยให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้ไวขึ้น โดยกระตุ้นให้ผู้ป่วยเดินช้าๆ ให้ได้มากที่สุด

หากได้รับการผ่าตัดที่ขาหรือผู้ป่วยไม่สามารถเคลื่อนไหวได้เอง ให้ใช้อุปกรณ์ช่วยเดิน เช่น วอล์คเกอร์หรือไม้ค้ำ หรืออยู่ภายใต้การดูแลของนักกายภาพบำบัด

5. จัดการความเจ็บปวด หลังการผ่าตัด

หลังการผ่าตัดผู้ป่วยอาจมีอาการปวดเกิดขึ้นได้ จึงควรได้รับการดูแลโดยพยาบาล หรือญาติที่จะคอยช่วย ดูเรื่องการใช้ยาระงับปวดตามแพทย์สั่ง หรือการทำกายภาพบำบัดเพื่อการผ่อนคลายความเจ็บปวด ช่วยผู้ป่วยค้นหาแผนการจัดการความเจ็บปวดที่เหมาะกับผู้ป่วยแต่ละราย

6. ดูแลใจของผู้ป่วย

หลังการผ่าตัดผู้ป่วยอาจรู้สึกกลัว วิตกกังวล หรือซึมเศร้า จากอาการเจ็บปวดหรือสิ่งที่เปลี่ยนแปลงไปหลังการผ่าตัด ญาติหรือผู้ดูแลควรอยู่เคียงข้างเพื่อคอยให้กำลังใจและรับฟังช่วยบรรเทาอาการวิตกกังวลและทำให้ผู้ป่วยรู้ว่ามีคนอยู่เคียงข้าง

7. อาหารดี ฟื้นตัวดี

กระตุ้นให้ผู้ป่วยได้กินอาหารที่มีประโยชน์ กระตุ้นให้กินผลไม้ ผัก และอาหารที่ให้วิตามินและโปรตีนแก่ร่างกายให้มากๆ ดื่มน้ำสะอาด แนะนำการรับประทานอาหารที่เหมาะสมกับโรคของผู้ป่วย และทานอาหารที่ส่งเสริมการหายของแผล ได้แก่ โปรตีน ที่มีอยู่ในอาหารประเภทเนื้อสัตว์ นม และไข่ รวมถึงถั่วเหลือง ถั่วเมล็ดแห้ง เป็นต้น โปรตีนจะช่วยในการสร้างเนื้อเยื่อ ทำให้เซลล์แต่ละเซลล์ประสานยึดติดเป็นเนื้อเดียวกัน เพื่อให้ร่างกายได้ฟื้นฟูเต็มที่หลังการผ่าตัด

8. นอนให้พอ

จ้ดสถานที่ให้สบายและสร้างบรรยากาศที่สงบในตอนกลางคืน เพื่อให้ผู้ป่วยได้นอนหลับเพียงพอ หลังการผ่าตัดผู้ป่วยต้องนอนหลับพักผ่อน 8-10 ชั่วโมงในแต่ละคืนเพื่อให้ฟื้นตัวได้เร็วขึ้น

9. กระตุ้นให้ทำกิจกรรมเท่าที่ทำได้

การดูแลผู้ป่วยหลังผ่าตัดไม่เพียงแต่คำนึงถึงแผลผ่าตัดเท่านั้นแต่เมื่อผู้ป่วยพ้นระยะวิกฤตแล้ว ก็ควรกระตุ้นให้ผู้ป่วยกลับไปทำกิจกรรมตามปกติ เมื่อผู้ป่วยเริ่มฟื้นตัว ควรให้กำลังใจและกระตุ้นให้เริ่มกลับไปทำกิจวัตรประจำวันด้วยตนเอง เช่น การอาบน้ำแปรงฟัน การใส่เสื้อผ้าด้วยตนเอง รวมถึงกิจกรรมต่าง ๆ ที่เคยทำได้ เช่น การทำงานอดิเรก การทำงานตามหน้าที่ การเข้าสังคม เป็นต้น

โดยต้องเป็นกระบวนการที่ค่อยเป็นค่อยไป สนับสนุนให้ผู้ป่วยอดทนและกระตุ้นให้ผู้ป่วยทำกิจกรรมเท่าที่ทำได้ โดยไม่กดดันมากเกินไป หรืออยู่ภายใต้การดูแลของนักกิจกรรมบำบัดเพื่อช่วยฟื้นฟูการทำกิจวัตรประจำวันให้ได้ดังเดิม