7 วิธีฝึกสมองไม่ให้ลืม
เพราะอะไรจึงต้องฝึกสมองผู้สูงอายุ ?
เมื่อคนเราอายุมากขึ้น ความสามารถในการรับรู้จะลดลง ซึ่งอาจส่งผลต่อความจำ การคิด และทักษะความเข้าใจ แต่ผลของการวิจัยชี้ให้เห็นว่าการออกกำลังกายสมองอย่างสม่ำเสมอหรือ “การฝึกสมอง” สามารถช่วยรักษาและกระตุ้นการทำงานของสมอง กระตุ้นความคิดและความรู้ความเข้าใจ (Cognition) การฝึกสมองจะช่วยชะลอการเสื่อมถอยของสมอง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้สูงอายุและผู้ป่วยความจำเสื่อมที่มีภาวะของสมองที่เสื่อมถอยลงไปจากเดิมในทุกด้าน
โดยหลักการบริหารสมองคือ การฝึกสมองให้ส่วนต่าง ๆ มีการทำงานที่ประสานกันมากขึ้น ช่วยให้สมองทำงานอย่างเป็นระบบและเพิ่มความแข็งแรงของเซลล์สมอง ส่งเสริมประสาทสัมผัสทั้ง 5 ของมนุษย์ให้ทำงานได้ดีขึ้น เมื่อประสาทสัมผัสทำงานได้ดีจะก่อให้เกิดการกระตุ้นความจำ ความคิด การอ่าน การเขียน และการคำนวณได้ โดยกิจกรรมจะต้องกระตุ้นการใช้มือทั้งสองข้างหรือกิจกรรมที่ใช้ร่างกายสองซีกทำงานไปพร้อมกัน เพื่อไปกระตุ้นให้สมองสองซีกนั้นทำงานสมดุลกันมากขึ้น
7 ท่าบริหารสมอง
ท่าบริหารสมองมีมากมายหลากหลายท่า เป้าหมายคือต้องการเพิ่มสหสัมพันธ์ระหว่างร่างกายทั้งสองซีกซ้ายและขวาซึ่งจะช่วยให้ไปกระตุ้นการทำงานของสมองได้ดียิ่งขึ้น
- บริหารปุ่มสมอง : ใช้มือขวานวดบริเวณร่องไหปลาร้าเบา ๆ 30 วินาที แล้วสลับมือเพื่อนวดอีกข้าง ท่านี้จะช่วยให้เลือดไปเลี้ยงสมองได้ดีขึ้น
- บริหารปุ่มขมับ : ใช้นิ้วมือสองข้างนวดเบา ๆ เป็นวงกลมบริเวณขมับทั้งสองข้าง 30 วินาที ระหว่างนวดให้กวาดตามองจากซ้ายไปขวา กวาดตามองจากพื้นขึ้นเพดาน ท่านี้จะช่วยให้สมองสองซีกทำงานสมดุลกันมากขึ้น
- ท่าจีบ L : ยกมือทั้งสองข้างขึ้นมาให้มือขวาทำท่าจีบ มือซ้ายทำเป็นรูปตัวแอล (L) จากนั้นเปลี่ยนเป็นทำท่าจีบมือซ้าย ทำท่า L มือขวา แล้วทำสลับไปมา 10 ครั้ง ท่านี้จะช่วยกระตุ้นการทำงานของมือกับตาให้สัมพันธ์กัน
- ท่าโป้งก้อย : ยกมือทั้งสองข้างขึ้นมา มือขวายกนิ้วโป้ง มือซ้ายยกนิ้วก้อย จากนั้นเปลี่ยนเป็นยกนิ้วโป้งมือซ้าย ยกนิ้วก้อยมือขวา แล้วทำสลับไปมา 10 ครั้ง ท่านี้จะช่วยกระตุ้นการทำงานของสมองให้สมดุลกัน
- ท่าแตะหู : มือซ้ายแตะหูขวา มือขวาอ้อมผ่านบนหัวมาแตะหูซ้าย จากนั้นเปลี่ยนเป็นมือขวาแตะหูซ้าย มือซ้ายอ้อมผ่านบนหัวมาแตะหูขวา แล้วทำสลับไปมา 10 ครั้ง ท่านี้จะช่วยกระตุ้นการทำงานของสมองทั้งสองซีก
- ท่ากดปุ่มใบหู : ใช้นิ้วโป้งกับนิ้วชี้จับที่ส่วนบนสุดด้านนอกของใบหูทั้ง 2 ข้าง นวดตามริมขอบนอกของใบหูทั้ง 2 ข้างพร้อม ๆ กันให้นวดไล่ลงมาจนถึงติ่งหูเบา ๆ ทำซ้ำหลาย ๆ ครั้ง ท่านี้จะช่วยให้กระตุ้นเส้นเลือดฝอยที่ไปเลี้ยงสมอง ช่วยเพิ่มสมาธิและความจำระยะสั้นให้ดีขึ้น
- ท่าแตะจมูก-แตะหู : ไขว้มือทั้งสองข้าง มือซ้ายแตะจมูก มือขวาแตะหูซ้าย จากนั้นเปลี่ยนมาเป็นไขว้มือทั้งสองข้างมือขวาแตะจมูก มือซ้ายแตะหูขวา แล้วทำสลับไปมา 10 ครั้ง ท่านี้จะช่วยให้การมองภาพในด้านซ้ายและขวาดีขึ้น
แค่ขยับก็เท่ากับพัฒนาสมอง
ผู้สูงอายุไม่ใช่ช่วงวัยที่ต้องอยู่นิ่ง หรือต้องไม่ทำกิจกรรมอย่างที่หลายคนเข้าใจ การที่ไม่ให้ผู้สูงอายุทำกิจกรรมที่เคลื่อนไหวเลยกลับกลายเป็นผลเสียแก่ตัวผู้สูงอายุเอง นั่นก็เพราะ “การขาดกิจกรรมจะยิ่งทำให้สมองของผู้สูงอายุเสื่อมถอยอย่างรวดเร็ว” ยิ่งในผู้สูงอายุที่เป็นผู้ป่วยความจำเสื่อม ยิ่งต้องมีกิจกรรมฝึกสมองที่สามารถช่วยคงการทำงานของสมองไว้ให้สมองเสื่อมถอยลงช้าที่สุด
กิจกรรมยามว่างฝึกสมองผู้สูงอายุ
และนอกเหนือจาก 7 ท่าออกกำลังกายสมอง (Brain Gym) ดังกล่าวแล้ว กิจกรรมเกมหรือกิจกรรมยามว่างที่เหมาะกับผู้สูงอายุในรูปแบบอื่น ๆ ก็สามารถฝึกสมองได้ดีเช่นเดียวกัน และยังเป็นกิจกรรมที่สามารถทำร่วมกันได้ในครอบครัวช่วยสานสัมพันธ์กันระหว่างผู้สูงอายุและลูกหลานได้อีกด้วย ตัวอย่างเช่น
- เกมปริศนาจิ๊กซอว์ : การไขปริศนาจิ๊กซอว์ให้สำเร็จต้องใช้ทักษะการมองเห็น ความสนใจ และความสามารถในการแก้ปัญหา เป็นกิจกรรมฝึกสมองได้อย่างดีสำหรับผู้สูงอายุ เนื่องจากสามารถช่วยฝึกสมอง เพิ่มการทำงานของสมองและกระตุ้นระบบความคิด และความรู้ ความเข้าใจ
- การทำสมาธิ : ช่วยให้จิตใจสงบ ผ่อนคลายและลดความเครียด นอกจากนี้ยังสามารถช่วยฝึกสมาธิ เพิ่มการจดจ่อ เพิ่มช่วงความสนใจ (Attention & Concentration) กระตุ้นความจำ และการทำงานของสมอง
- การเต้นรำ : การเต้นรำเป็นการประสานการเคลื่อนไหวเข้ากับดนตรี ซึ่งสามารถช่วยพัฒนาทักษะการเคลื่อนไหว การทรงตัว และการรับรู้ เป็นกิจกรรมฝึกสมองที่เหมาะสำหรับผู้สูงอายุเนื่องจากสามารถส่งเสริมการมีส่วนร่วมทางสังคม ช่วยกระตุ้นระบบความคิด และความรู้ ความเข้าใจ
- งานศิลปะ : การสร้างสรรค์งานศิลปะจะช่วยพัฒนาสมองในรูปแบบของการแสดงออกและการเยียวยาทางอารมณ์ นอกจากนี้ยังสามารถช่วยกระตุ้นการทำงานของความรู้ความเข้าใจและเป็นกิจกรรมที่ช่วยให้ผู้สูงอายุผ่อนคลายได้เป็นอย่างดี
- เกมกระดาน : เกมที่เล่นได้ง่าย เข้าใจกติกากันอยู่แล้ว เช่น หมากรุก หมากฮอส จะสามารถช่วยกระตุ้นการทำงานของสมอง ความจำ และทักษะการแก้ปัญหา นอกจากนี้ยังเป็นกิจกรรมฝึกสมองที่สนุกสนาน และให้ญาติลูกหลานหรือผู้ดูแลได้มีส่วนร่วมกับผู้สูงอายุ
- ของเล่นพัฒนาสมอง : ของเล่นพัฒนาสมองของเด็ก ๆ ที่ต้องใช้ความคิดเชิงตรรกะและทักษะการแก้ปัญหาก็สามารถนำมาประยุกต์เล่นกับผู้สูงอายุได้เช่นเดียวกัน เพราะสามารถช่วยกระตุ้นความจำ ความสนใจ และความยืดหยุ่นทางความคิดของผู้สูงอายุ
- การฝึกสมองออนไลน์ : มีโปรแกรมหรือแอพพลิเคชันฝึกสมองออนไลน์มากมายที่มีแบบฝึกหัดและเกมกระตุ้นความรู้ความเข้าใจที่หลากหลาย เพื่อพัฒนาความจำ ความสนใจ และการทำงานของสมอง เช่น เกมจับคู่ เกมจับผิดภาพ เป็นต้น ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุลาดพร้าว