โรคหลอดเลือดสมองรู้ทันป้องกันอัมพาต
โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) เป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับ 3 ทั่วโลก และเป็นสาเหตุสำคัญของอัมพฤกษ์อัมพาต ข้อมูลทางสถิติพบว่าในแต่ละปีมีผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองเกิดใหม่ทั่วโลกราว 10-15 ล้านคน ในจำนวนนี้ 5 ล้านคนเสียชีวิต และอีก 5 ล้านคนกลายเป็นคนพิการอย่างถาวร
ข้อมูลเกี่ยวกับโรคหลอดเลือดสมองแบ่งเป็น 2 ประเภทดังนี้:
- โรคหลอดเลือดสมองตีบ (Ischemic Stroke) หรืออุดตันเฉียบพลัน:
– พบประมาณ 80-90% ของผู้ป่วยอัมพฤกษ์อัมพาต
– มีสาเหตุมาจากความผิดปกติของหลอดเลือดแดงที่ไปเลี้ยงสมองตีบหรืออุดตัน
– ปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้องรวมถึงโรคความดันโลหิตสูง, เบาหวาน, การบริโภคอาหารที่มีไขมันสูง, การสูบบุหรี่, และขาดการออกกำลังกาย
– ผนังหลอดเลือดหนาและแข็งตัว เกิดการตีบหรืออุดตันทำให้สมองขาดเลือดเกิดอัมพาต
– อาจมีโรคหลอดเลือดหัวใจหรือหลอดเลือดส่วนปลายแขนขาตีบร่วมด้วย
– อาจพบสาเหตุอื่นๆ เช่น ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหะบางชนิด หรือโรคเลือดบางชนิด
- โรคหลอดเลือดสมองแตก (Hemorrhagic Stroke):
– มักสัมพันธ์กับโรคความดันโลหิตสูงที่ไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม
– อาจเกิดจากการดื่มแอลกอฮอล์หรือบางชนิดของยา
– เป็นการขาดเลือดในสมองเนื่องจากการเลือดกลั้นหรือภาวะเลือดไหลออกจากหลอดเลือดสมอง
อาการของโรคหลอดเลือดสมอง หากมีอาการในข้อหนึ่งข้อใดดังต่อไปนี้ ควรรีบพบแพทย์ทันที เพราะอาการเหล่านี้ล้วนเป็นอาการของโรคหลอดเลือดสมองทั้งสิ้น
- มีอาการชาหรืออ่อนแรงของแขนขา หรือใบหน้าข้างใดข้างหนึ่ง
- ตาข้างใดข้างหนึ่งมัว มองไม่เห็น มองเห็นภาพซ้อน หรือมีลานสายตาผิดปกติเฉียบพลัน
- พูดไม่ชัด พูดลำบาก หรือไม่เข้าใจคำพูด
- มีอาการปวดศีรษะอย่างรุนแรงโดยไม่มีสาเหตุชัดเจน
- มีอาการเวียนศีรษะเฉียบพลัน หรือมีการทรงตัวผิดปกติ
การรักษาโรคหลอดเลือดสมองที่เกิดจากการตีบหรืออุดตันของหลอดเลือดในระยะเฉียบพลันมีหลักการดังนี้:
- **การให้ยาสลายลิ่มเลือด (tissue plasminogen activator, rt-PA)**:
– การให้ยานี้ให้แก่ผู้ป่วยในช่วงเวลา 4.5 ชั่วโมงหลังเกิดอาการ สามารถลดความเสี่ยงของการพัฒนาอาการอัมพาตและการเสียชีวิตได้
– การใช้ยานี้มีความเสี่ยงของการเกิดเลือดออกในสมองประมาณ 7%
- **การรับประทานยาแอสไพริน (Aspirin)**:
– การให้ยานี้ภายใน 48 ชั่วโมงหลังเกิดอาการสามารถช่วยลดโอกาสเกิดโรคหลอดเลือดสมองตีบตันซ้ำและเสียชีวิตได้
- **การใส่สายสวนเพื่อเปิดหลอดเลือด (mechanical thrombectomy)**:
– การทำวิธีนี้สำหรับรายที่มีคำแนะนำ
– เป็นวิธีการที่ใช้เครื่องมือเพื่อกำจัดลิ่มเลือดที่กำลังกัดตัวในหลอดเลือดสมอง
- **การรับการดูแลในหอผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองเฉียบพลัน (acute stroke unit)**:
– เพื่อติดตามและรักษาอาการที่เกิดขึ้นได้อย่างใกล้ชิดและทันท่วงที
- **การผ่าตัดเปิดกะโหลก (Hemicraniectomy)**:
– จะพิจารณาทำเฉพาะกรณีที่สมองบวมจากการขาดเลือดบริเวณกว้าง โดยมีหลักฐานว่าการผ่าตัดดังกล่าวสามารถลดการตายของผู้ป่วยได้
การดูแลป้องกันโรคหลอดเลือดสมองสำหรับผู้ป่วยระยะเฉียบพลันหรือการป้องกันโรคใหม่มีหลักการดังนี้:
– **การควบคุมปัจจัยเสี่ยง** เช่น ควบคุมโรคเบาหวาน, ความดันโลหิตสูง, การเลิกราคาบุหรี่
– **การลดการบริโภคอาหารที่มีไขมันสูง** และการลดการบริโภคอาหารเค็ม
– **การลดการดื่มแอลกอฮอล์**
– **การควบคุมน้ำหนัก** เพื่อรักษาสุขภาพใจและระบบหลอดเลือด
– **การออกกำลังกาย** อย่างสม่ำเสมอเพื่อสุขภาพที่ดี
สำหรับครอบครัวผู้ป่วยหรือผู้ดูแลผู้ป่วยที่อยู่ในช่วงการฟื้นตัวหลังการรักษา การให้การดูแลและสนับสนุนจากคนในครอบครัวมีความสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อช่วยเสริมสร้างสภาพจิตใจและร่างกายของผู้ป่วยให้ดีขึ้นได้ด้วย การดูแลและการสนับสนุนจากคนรอบข้างเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยให้ผู้ป่วยหลอดเลือดสมองฟื้นตัวได้ดีขึ้นในระยะเวลาหลังการรักษาโรค ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุลาดพร้าว